یکی از شایع‌ترین اختلالات عصبی در جهان؛ تشنج است که به‌دلایل مختلفی بروز می‌کند و در انواع گوناگونی طبقه‌بندی می‌شود. تشنج کانونی از انواع مهم ‌و نسبتاً رایجی از این اختلال است که در یک ناحیه مشخص از مغز رخ می‌دهد.

این نوع تشنج ممکن است به صورت خفیف و بدون از دست دادن هوشیاری رخ دهد یا به تدریج به تشنج‌های گسترده‌تر منجر شود.

تشنج کانونی یا فوکال چیست؟

تشنج کانونی یا تشنج فوکال که پیش‌تر با عنوان تشنج جزئی شناخته شده است، تنها یک سمت مغز را درگیر می‌کند. این نوع از تشنج به‌دلیل آنکه قسمت خاصی از مغز را تحت تاثیر قرار می‌دهد، شدت کمتری نسبت به تشنج‌های دیگر‌ دارد.

علائم آن نیز باتوجه به ناحیه‌ای از مغز که درگیر شده متفاوت است. به‌طور مثال، اگر بخش درگیر مربوط به کنترل حرکت باشد، در حین تشنج فرد دچار حرکات غیرارادی می‌شود.

انواع تشنج کانونی

تشنج فوکال یا کانونی دارای 3 نوع اصلی است که در ادامه به توضیح آن‌ها می‌پردازیم:

تشنج کانونی هوشیار

در این نوع از تشنج‌، فرد در طول حمله به‌طور کامل هوشیار است و اتفاقات اطراف را درک می‌کند. برخی افراد پیش از آغاز حمله، هاله‌هایی را تجربه می‌کنند که در واقع بخشی از همان تشنج به حساب می‌آید.

تشنج کانونی با اختلال در سطح هوشیاری

در این نوع که به آن تشنج پیچیده کانونی نیز گفته می‌شود، فرد هوشیاری خود را به‌طور نسبی یا کامل از دست می‌دهد. این نوع تشنج معمولاً کمتر از 3 دقیقه طول می‌کشد و حدود یک‌سوم از کل تشنج‌ها را شامل می‌شود.

تشنج تونیک-کلونیک کانونی تا دو طرفه

این نوع حمله که پیش‌تر تحت عنوان تشنج تونیک-کلونیک عمومی شناخته می‌شد، ابتدا از یک نقطه مشخص آغاز می‌شود اما به‌تدریج تمام مغز را درگیر می‌کند. علائم آن معمولاً شامل حرکات شدید و غیرقابل کنترل در کل بدن است.

علائم تشنج کانونی

علائم  تشنج کانونی را می‌توانیم به 4 دسته زیر تقسیم کنیم:

علائم حرکتی کانونی

• حرکات ناخودآگاه و غیرارادی
• مالیدن لب‌ها
• پلک زدن مداوم‌
• ضربه زدن با دست

علائم حسی کانونی

• مشاهده نور روی وسایل و اشیا
• شنیدن صداهای خاص
• استشمام بوهایی که در واقع وجود ندارند.
• احساس طعم ترش یا تلخ در دهان
• سوزن سوزن یا مور مور شدن پوست

علائم اتونوم کانونی

• عرق کردن
• آبریزش بینی
• ترشح بزاق دهان
• رنگ پریدگی
• ملتهب شدن پوشش داخلی معده

علائم شناختی کانونی

• ترس
• اضطراب
• شادی و هیجان غیرقابل کنترل
• رویاپردازی
• تجربه‌های جدیدی که فرد انجام می‌دهد به‌نظر وی آشنا به‌نظر می‌رسند (دژاوو).

از دیگر علائم این بیماری می‌توان به تغییر در حافظه و میزان هوشیاری، اختلال در‌ صحبت کردن، عدم توانایی برقراری ارتباط و تعامل با دیگران اشاره کرد.

علت ابتلا به تشنج فوکال چیست؟

مهم‌ترین علت‌های ابتلا تشنج فوکال عبارتند از:

• آریتمی قلبی
• آنوریسم یا برآمدگی‌ رگ‌ها در مغز
• ضربه مغزی
• هیپوکسی مغزی
• آلزایمر
• اکلامپسی
• بیماری‌هایی مربوط به کمبود کلسیم، منیزیم و سدیم
• تب طولانی مدت
• مشکلات ژنتیکی
• تغییر هورمون‌ها
• عفونت
• التهاب
• بی‌خوابی مداوم
• قند خون بالا یا پایین
• مشکلات و اختلال در ساختار‌ مغز
• سکته مغزی
• مصرف مواد مخدر
• مصرف الکل

عوارض تشنج کانونی برای بیمار

در برخی مواقع، تشنج کانونی با عوارضی همراه است که زندگی فرد را به‌خطر‌ می‌اندازد. مهم‌ترین خطرات و عوارض این بیماری به‌ شرح زیر هستند:

• زمین خوردن در حین تشنج
• تصادفات رانندگی
• عوارض بارداری
• افسردگی و اضطراب
• بیماری‌های روانی
• مرگ ناگهانی (در مواقع نادر)

راه‌های تشخیص تشنج فوکال

برای تشخیص تشنج‌ کانونی، مراجعه به متخصص مغز و اعصاب ضروری است. این تشخیص بر پایه شرح حال بیمار، توصیف اطرافیان از رفتار فرد در زمان حمله و مجموعه‌ای از آزمایش‌های تخصصی صورت می‌گیرد. یکی از مراحل مهم در فرآیند تشخیص، شناسایی نقطه‌ای است که منشا تشنج‌ها در مغز به حساب می‌آید. تعیین کانون تشنج نقش کلیدی در انتخاب روش درمان بیماری دارد.

آزمایش‌های رایج برای بررسی و تشخیص تشنج کانونی عبارت‌اند از:

• آزمایش خون برای بررسی اختلالات متابولیک و غیره
• نوار مغزی (EEG)
• EEG همراه با ثبت ویدئویی
• تصویربرداری MRI برای بررسی ساختار مغز و شناسایی آسیب‌های احتمالی
• پت اسکن و اسکن اسپکت
• MEG (مگنتوانسفالوگرافی) که روشی پیشرفته برای اندازه‌گیری میدان‌های مغناطیسی مغز و شناسایی محل دقیق شروع تشنج محسوب می‌شود.
• EEG تهاجمی (داخل‌جمجمه‌ای)
• نمونه‌برداری از مایع نخاعی (پونکسیون کمری)

روش‌های پیشگیری از تشنج فوکال

 افرادی که سابقه بیش از یک حمله تشنجی دارند بهتر است از عواملی که باعث تحریک یا شروع دوباره تشنج شوند، دوری کنند. برخی از این عوامل شامل موارد زیر هستند:

• کم‌خوابی یا نداشتن خواب کافی و منظم
• مصرف نوشیدنی‌های الکلی یا مواد مخدر
• قرار گرفتن در شرایط استرس‌زا یا تنش‌های روانی شدید
• نگاه کردن طولانی‌مدت به نورهایی مانند نور بعضی تلویزیون‌ها یا چراغ‌های دیسکویی

روش‌های درمان بیماری تشنج کانونی

روش‌های درمانی رایج برای کنترل تشنج‌های کانونی عبارتند از:

دارودرمانی

برخی داروها برای توقف حمله در لحظه تجویز می‌شوند، اما داروهایی نیز وجود دارند که باید به‌صورت روزانه مصرف شوند تا احتمال وقوع تشنج کاهش یابد.

تغییر رژیم غذایی

در برخی افراد، رژیم‌های غذایی خاص مانند رژیم کتوژنیک (با چربی بالا و کربوهیدرات بسیار پایین) به کاهش یا حتی توقف کامل تشنج کمک می‌کند.

جراحی مغز

اگر ناحیه‌ای از مغز به‌عنوان منبع اصلی حملات شناسایی شود و امکان جراحی وجود داشته باشد، پزشکان آن بخش را برمی‌دارند یا از بقیه مغز جدا کنند تا حملات متوقف شوند.

تحریک عصب واگ (VNS)

در این روش، یک دستگاه کوچک زیر پوست کاشته می‌شود که با ارسال پالس‌های الکتریکی به عصب واگ (که با مغز در ارتباط است)، دفعات تشنج را کاهش می‌دهد.

تحریک عصبی واکنشی مغز (RNS)

این دستگاه، فعالیت غیرطبیعی مغز را شناسایی می‌کند و با تحریک الکتریکی در ناحیه‌ای که تشنج رخ می‌دهد از بروز حمله جلوگیری می‌کند.

تحریک عمقی مغز (DBS)

در این روش، یک دستگاه الکترونیکی در بدن کاشته می‌شود و با ارسال جریان‌های ضعیف به بخش‌های خاصی از مغز، فعالیت‌های مربوط به تشنج را کنترل می‌کند.

برای تشخیص و درمان تشنج کانونی به کجا مراجعه کنیم؟

همانطور که در بالا هم گفتیم برای تشخیص و درمان تشنج کانونی یا بیماری‌های مرتبط با مغز و اعصاب، بهتر است به متخصصین مغز و اعصاب مراجعه کنید. این افراد در مراکز معتبر با به روزترین دستگاه‌ها نوع بیماری و منشا آن را تشخیص داده و روش درمان را مشخص می‌کنند.

برای راحتی شما لیست بهترین مراکز مغز و اعصاب تهران را در سایت پزشکلی لند دسته‌بندی کرده‌ایم. شما می‌توانید با بررسی این لیست نزدیکترین مرکز به محل زندگی خود را یافته و خدمات مورد نظر خود را دریافت کنید.