اوتیسم یکی از اختلالات رشدی عصبی است که بر مهارت‌های ارتباطی، اجتماعی و رفتاری کودک تأثیر می‌گذارد. بسیاری از والدین پس از تشخیص این اختلال در فرزندشان، با پرسش‌های فراوانی درباره روش‌های درمان و توانبخشی روبه‌رو می‌شوند. در میان رویکردهای مختلف، کاردرمانی اوتیسم یکی از مؤثرترین و کاربردی‌ترین روش‌ها است. این روش با استفاده از تمرین‌های هدفمند، بازی‌های ساختاریافته و فعالیت‌های حسی ـ حرکتی، به بهبود مهارت‌های روزمره، تقویت استقلال فردی و افزایش تعامل اجتماعی این کودکان کمک می‌کند.

کاردرمانی اوتیسم چیست؟

کاردرمانی اوتیسم شاخه‌ای از خدمات توانبخشی است که با هدف کمک به افراد در انجام فعالیت‌های روزمره و افزایش استقلال آن‌ها به کار می‌رود. در این رویکرد، کاردرمانگر با بررسی مهارت‌های اجتماعی، ارتباطی، حرکتی، شناختی و حسی کودک، نقاط قوت و محدودیت‌های جسمی، حسی یا شناختی را شناسایی کرده و اهداف مشخصی برای درمان تعیین می‌کند.

وقتی صحبت از اوتیسم به‌میان می‌آید، کاردرمانی نقشی اساسی پیدا می‌کند. کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم معمولاً در برقراری ارتباط، تعامل اجتماعی و پردازش محرک‌های حسی با چالش روبه‌رو هستند. این مسائل می‌تواند انجام کارهایی ساده مانند مسواک‌زدن، بازی‌کردن با هم‌سالان یا حضور در کلاس درس را برای آن‌ها دشوار کند. کاردرمانی کودکان اوتیسم در چنین شرایطی به‌عنوان یک مسیر حمایتی وارد عمل می‌شود تا کودک بتواند با دنیای اطراف خود ارتباطی راحت‌تر و معنادارتر برقرار کند.

کاردرمانی اوتیسم تنها بر یادگیری مهارت‌ها تمرکز ندارد، بلکه با بهره‌گیری از فعالیت‌های بازی‌محور، به کودک کمک می‌کند تا در محیطی لذت‌بخش، توانایی‌های خود را پرورش دهد.

مزایای کاردرمانی اوتیسم

کاردرمانی برای اختلال اوتیسم کمک می‌کند کودک با مهارت‌هایی که برای زندگی روزمره، یادگیری و تعاملات اجتماعی نیاز دارد، آشنا شود و آن‌ها را به‌تدریج بیاموزد. مهم‌ترین فواید این کار عبارت است از:

• افزایش تمرکز و توجه: کاردرمانی به کودک کمک می‌کند حواس‌پرتی‌ها را کمتر تجربه کرده و زمان بیشتری روی تکالیف یا بازی‌های آموزشی بگذارد.
• بهبود ارتباط کلامی و غیرکلامی: کودک یاد می‌گیرد احساسات و نیازهایش را واضح‌تر بیان کند و از زبان بدن یا نگاه برای برقراری ارتباط استفاده نماید.
• رشد مهارت‌های اجتماعی: تمرین‌های کاردرمانی باعث می‌شود کودک توانایی تعامل با هم‌سالان، رعایت نوبت و همکاری در فعالیت‌های گروهی را بهتر یاد بگیرد.
• یادگیری خودتنظیمی هیجانی: کودک راهکارهایی برای مدیریت اضطراب، کنترل خشم و بیان سالم هیجان‌ها پیدا می‌کند.
• افزایش استقلال در فعالیت‌های روزمره: توانایی‌هایی مانند لباس‌پوشیدن، مسواک‌زدن یا غذاخوردن با تمرین‌های ساده تقویت می‌شوند تا کودک بدون وابستگی بتواند کارهای شخصی خود را انجام دهد.
• کاهش اضطراب و استرس: با اصلاح محیط و ارائه راهکارهای حسی مناسب، کودک آرامش بیشتری تجربه کرده و احتمال کناره‌گیری از دیگران کمتر می‌شود.
• تقویت اعتمادبه‌نفس: موفقیت در انجام کارها، حتی کارهای کوچک، به کودک حس توانمندی می‌دهد و او را برای پذیرش مسئولیت‌های بیشتر آماده می‌سازد.

انواع تمرینات کاردرمانی کودکان اوتیسم

کاردرمانی اوتیسم شامل تمرینات مختلفی است که در ادامه برخی از آن‌ها را معرفی می‌کنیم.

تمرینات تعادلی (Balance Activities)

بسیاری از کودکان اوتیسم در حفظ تعادل مشکل دارند. تمریناتی مانند راه‌رفتن روی خط یا ایستادن روی یک پا به آن‌ها کمک می‌کند کنترل بهتری روی بدنشان داشته باشند.

این تمرینات علاوه‌بر بهبود تعادل، به‌افزایش تمرکز و هماهنگی بین حرکات بدن نیز کمک می‌کنند و کودک را برای بازی‌های گروهی یا فعالیت‌های مدرسه آماده‌ می‌سازند.

تمرینات مهارت دست و انگشتان (Fine Motor Skills)

مهارت‌های ظریف دست برای کارهایی مثل گرفتن مداد، بستن دکمه یا استفاده از قاشق ضروری هستند. تمرین‌هایی مانند بازی با خمیر، برداشتن اشیا کوچک با پنس یا انگشتان یا بازی‌های انگشتی مثل سنگ، کاغذ، قیچی باعث تقویت ماهیچه‌های کوچک دست می‌شوند. این فعالیت‌ها در بهبود نوشتن و استقلال کودک نقش کلیدی دارند.

تمرینات ادراکی- شناختی (Perceptual-Cognitive Activities)

ادراک محیطی و شناختی در کودکان اوتیسم نیاز به تقویت دارد. تمرین‌هایی مثل پازل‌های ساده، جورچین رنگ و شکل یا بازی‌های حافظه در کاردرمانی کودکان اوتیسم به او کمک می‌کند روابط بین اشیا و مفاهیم را بهتر درک کند.

این تمرین‌ها مهارت حل مسئله، توجه دیداری و درک فضایی را افزایش داده و زمینه‌ساز یادگیری بهتر در مدرسه می‌شوند.

تمرینات تمرکز و توجه (Attention Training)

تمرکز پایین، یکی از چالش‌های رایج در کودکان اوتیسم است. فعالیت‌هایی مانند بازی من چه دیدم؟ یا گوش‌دادن به دستورهای چند‌مرحله‌ای در کاردرمانی کودکان اوتیسم می‌تواند قدرت توجه و دنبال‌کردن دستورالعمل‌ها را تقویت کنند. این تمرین‌ها به کودک یاد می‌دهند در برابر محرک‌های محیطی حواس خود را جمع کرده و مدت بیشتری روی یک کار متمرکز بمانند.

تمرینات حسی-حرکتی (Sensory-Motor Activities)

کودکان مبتلا به اوتیسم اغلب با پردازش حسی مشکل دارند. تمریناتی مثل قدم‌زدن روی سطوح مختلف (فرش، سنگ‌ریزه، ماسه) یا بازی با توپ‌های حسی به آن‌ها کمک می‌کند اطلاعات لمسی، تعادلی و حرکتی را بهتر پردازش کنند. این فعالیت‌ها سطح اضطراب کودک را کاهش داده و به خودتنظیمی هیجانی او کمک می‌کنند.

تمرینات دهانی- حرکتی (Oral Motor Activities)

مشکلات گفتاری و تغذیه‌ای در بسیاری از کودکان اوتیسم دیده می‌شود. در کاردرمانی تمرین‌هایی مانند دمیدن در نی یا بادکنک، سوت‌زدن یا بادکردن گونه‌ها برای تقویت عضلات دهان و زبان بسیار مؤثر هستند. این فعالیت‌ها به بهبود تلفظ، بلع راحت‌تر و حتی لذت بیشتر از غذا کمک می‌کنند تمرین‌های تخصصی‌تر در این زمینه بیشتر در دسته گفتاردرمانی اوتیسم قرار می‌گیرند.  

برای انجام کاردرمانی اوتیسم به کدام مراکز مراجعه کنیم؟

برای انجام کاردرمانی کودکان اوتیسم، والدین می‌توانند به مراکز توانبخشی معتبر و کلینیک‌های تخصصی در این زمینه مراجعه کنند.

در این مراکز، ارزیابی اولیه کودک انجام شده و سپس برنامه‌ای متناسب با نیازهای او طراحی می‌شود. کاردرمانگران با استفاده از بازی، تمرین‌های حرکتی و فعالیت‌های حسی، به بهبود مهارت‌های ارتباطی، حرکتی و اجتماعی کودک کمک می‌کنند. همچنین این مراکز، خدمات مشاوره به خانواده‌ها را نیز ارائه می‌دهند تا روند درمان مؤثرتر پیش برود.

در سایت پزشکی لند لیست بهترین مراکز توانبخشی تهران برای شما قرار گرفته است. تیم متخصص درمانی به کمک امکانات موجود در این مراکز تمرین‌های ویژه کاردرمانی برای کودکان اوتیسم را تا رسیدن به نتنیجه دلخواه انجام می‌دهند.