قرص ترامادول از داروهایی است که هم برای کاهش درد تجویز می‌شود و هم بیشترین احتمال مصرف نادرست را دارد. به همین دلیل در ظاهر، راه‌حلی سریع برای تسکین درد به نظر می‌رسد. اما در پشت این اثر، واقعیتی نه‌چندان ساده پنهان است. دارو می‌تواند در مدت کوتاهی وابستگی جسمی و روانی ایجاد کند و مصرف خودسرانه‌اش منجر به عوارضی خطرناک می‌شود.

در ادامه بررسی می‌کنیم که ترامادول دقیقاً چیست، در چه شرایطی مصرف آن مفید است و چه عوارضی ممکن است در اثر مصرف طولانی‌مدت یا نادرست آن بروز کند.

ترامادول چیست؟

قرص ترامادول یک داروی مسکن از گروه اپیوئیدها (افیونی‌ها) است که برای کاهش دردهای متوسط تا نسبتاً شدید در بزرگ‌سالان تجویز می‌شود. این دارو با تأثیر بر گیرنده‌های اپیوئیدی در سیستم عصبی مرکزی، انتقال پیام‌های درد بین مغز و بدن را تغییر می‌دهد. در نتیجه احساس درد را کاهش می‌دهد.

ترامادول علاوه‌بر اثر بر گیرنده‌های اپیوئیدی، باعث افزایش سطح سروتونین و نورآدرنالین در مغز نیز می‌شود. این دو ماده در تنظیم احساس درد و خلق‌وخو نقش دارند.

لازم به ذکر است این دارو از سال ۱۹۹۵ مورد تأیید سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) قرار گرفت و از سال ۲۰۱۴ به‌عنوان دارویی دارای محدودیت مصرف (Schedule IV) طبقه‌بندی شد.

انواع داروی ترامادول

داروی ترامادول در چند شکل دارویی قرص، آمپول و شربت تولید می‌شود و بسته به‌نوع درد، پزشک شکل مناسب را تجویز می‌کند. این اشکال به شرح زیر است:

با رهش فوری (ترامادول ۵۰)

این نوع برای تسکین دردهای حاد و کوتاه‌مدت مانند درد پس از عمل جراحی استفاده می‌شود. اثر دارو سریع ظاهر می‌شود اما ماندگاری کوتاهی دارد، بنابراین معمولاً چند بار در روز مصرف می‌شود.

با رهش طولانی (ترامادول ۱۰۰، ۲۰۰ و ۲۲۵)

این فرم مخصوص دردهای مزمن و مداوم است و دارو را به‌صورت تدریجی در بدن آزاد می‌کند. معمولاً روزی یک‌بار مصرف می‌شود و برای بیمارانی مناسب است که به درمان دائمی و کنترل‌شده درد نیاز دارند.

فواید ترامادول

• داروی ترامادول با تأثیر مستقیم بر گیرنده‌های درد در مغز، دردهای متوسط تا شدید را به‌طور مؤثر کاهش می‌دهد.
• این دارو نسبت به برخی مسکن‌های قوی‌تر، وابستگی و خطر کمتری دارد. به همین دلیل در بسیاری از بیماران به‌عنوان گزینه‌ای ایمن‌تر برای کنترل درد مصرف می‌شود.
• اثر طولانی‌تر در نوع رهش پایدار است که نیاز به مصرف مکرر را کاهش می‌دهد. در نتیجه به بیماران دچار دردهای مزمن کمک می‌کند تا کیفیت زندگی و عملکرد روزانه بهتری داشته باشند.
• ترکیب آن با برخی مسکن‌های سبک می‌تواند اثر تسکینی قوی‌تری ایجاد کند، بدون آنکه نیاز به دوز بالای دارو باشد.

عوارض و خطرات سوء‌مصرف ترامادول

این دارو مانند سایر داروهای اپیوئیدی، در کنار اثر تسکینی خود می‌تواند عوارض جدی ایجاد کند. عوارض ترامادول شامل موارد زیر است:

• تهوع
• یبوست
• خشکی دهان
• سرگیجه
• خواب‌آلودگی
• خستگی و تعریق زیاد
• در برخی افراد ممکن است بی‌خوابی، کاهش اشتها، بثورات پوستی یا افسردگی نیز دیده شود.

بااین‌حال، خطرات اصلی مربوط به سوء‌مصرف و وابستگی است. مصرف بیش‌از‌حد یا خودسرانه این دارو ممکن است منجر به موارد زیر شود:

• اختلال تنفسی
• تشنج
• کاهش هوشیاری یا حتی مرگ

لازم به ذکر است ترکیب این دارو با الکل، داروهای آرام‌بخش یا ضدافسردگی می‌تواند عوارض ترامادول را چند برابر کند. استفاده طولانی‌مدت نیز باعث تحمل دارویی و وابستگی جسمی و روانی می‌شود. همچنین قطع ناگهانی آن می‌تواند علائم ترک شدید ایجاد کند.

تداخلات دارویی ترامادول

ترامادول می‌تواند با بسیاری از داروها تداخل داشته باشد و باعث افزایش عوارض جانبی یا خطر مسمومیت شود.برخی از مهم‌ترین تداخلات دارویی ترامادول عبارتند از:

• ترکیب این دارو با الکل سبب کاهش هوشیاری می‌شود.
• داروهای آرام‌بخش، خواب‌آور یا ضداضطراب مانند دیازپام، زاناکس و کلونازپام خطر تضعیف تنفس و خواب‌آلودگی شدید را بالا می‌برد.
• مصرف هم‌زمان با داروهای ضدافسردگی از جمله فلوکستین، سرترالین، سیتالوپرام یا داروهای ضدمیگرن و پارکینسون ممکن است باعث سندروم سروتونین شود که خطرناک است.
• این دارو نباید همراه با مهارکننده‌های مونوآمین‌اکسیداز مانند فنلزین، ترانیل‌سیپرومین یا سلژیلین مصرف شود.
• مصرف هم‌زمان با داروهای ضدتشنج، آنتی‌بیوتیک‌ها، داروهای ضدقارچ و ضدویروس (مثل داروهای HIV یا هپاتیت C) باید با احتیاط و زیر نظر پزشک انجام شود.

نحوه مصرف ترامادول

نحوه مصرف داروی ترامادول بستگی به دوز تجویزی، شکل دارویی و شدت درد دارد و باید دقیقاً طبق نسخه پزشک انجام شود. در ادامه نحوه مصرف عمومی این دارو آورده شده است:

• دوز و فاصله مصرف: معمولاً برای بزرگ‌سالان، دوز اولیه نوع خوراکی ۵۰ تا ۱۰۰ میلی‌گرم هر ۴ تا ۶ ساعت است. این دارو بیش از ۴۰۰ میلی‌گرم در روز توصیه نمی‌شود. شکل‌های طولانی‌اثر معمولاً یک یا ۲ بار در روز مصرف می‌شوند.
• روش مصرف: قرص‌ها را با یک لیوان آب کامل و ترجیحاً بعد از غذا بخورید تا از تهوع جلوگیری شود. قرص‌های طولانی‌اثر نباید شکسته یا له شوند.
• رعایت فاصله دوزها: فاصله بین دوزها باید رعایت شود تا سطح دارو در خون پایدار بماند و خطر عوارض کاهش یابد.

توصیه‌های مهم در مصرف داروی ترامادول

• این دارو را دقیقاً مطابق تجویز پزشک مصرف کنید و از افزایش دوز یا تغییر طول دوره مصرف خودداری کنید.
• قرص یا کپسول‌ها (حتی انواع با رهش طولانی) را به‌صورت کامل و بدون خردکردن یا جویدن بخورید.
• مصرف دارو می‌تواند با یا بدون غذا باشد.
• اگر از نوع مایع (شربت) استفاده می‌کنید، دوز را با سرنگ یا پیمانه مخصوص اندازه‌گیری کنید، نه با قاشق غذاخوری.
• قطع ناگهانی دارو ممکن است علائم ترک ایجاد کند، بنابراین قبل از توقف با پزشک مشورت کنید.
• باقی‌مانده دارو را در جای امن، دور از دسترس کودکان و طبق دستورالعمل داروخانه دور بیندازید.
• در دوران بارداری مصرف این دارو توصیه نمی‌شود چرا که ممکن است سبب مشکلاتی برای جنین شود.
• این دارو برای کودکان و افراد زیر ۱۲ سال توصیه نمی‌شود.
• در صورتیکه داروهای افسردگی، قلبی، صرع، آسم و مواردی از این قبیل مصرف می‌کنید، پزشک را مطلع کنید.

آیا در دوران بارداری می‌توان قرص ترامادول مصرف کرد؟

خیر. این دارو معمولاً در دوران بارداری توصیه نمی‌شود. زیرا اطلاعات کافی درباره ایمنی و عوارض ترامادول برای جنین وجود ندارد. مصرف آن در مراحل پایانی بارداری می‌تواند باعث وابستگی نوزاد به دارو شود. در این شرایط نوزاد در روزهای اول تولد، علائم ترک را نشان می‌دهد.

بااین‌حال، در برخی زنان باردار با درد شدید و غیرقابل کنترل، ترامادول ممکن است تنها گزینه تسکین درد باشد. تصمیم‌گیری در این زمینه باید تحت نظر متخصص زنان و زایمان صورت گیرد تا منافع تسکین درد با خطرات احتمالی برای جنین در نظر گرفته شود.

دارو می‌تواند از جفت عبور کند. به‌طور کلی مصرف طولانی‌مدت اپیوئیدها در دوران بارداری ممکن است باعث اختلالات تنفسی و وابستگی جسمی نوزاد شود.

آیا قرص ترامادول اعتیادآور است؟

بله، اعتیادآور است و مانند سایر داروهای اپیوئیدی، مصرف طولانی‌مدت یا خودسرانه آن می‌تواند باعث وابستگی جسمی و روانی شود. حتی در دوزهای تجویزی، استفاده مداوم ممکن است فرد را به افزایش دوز برای رسیدن به همان اثر تسکینی سوق دهد که نشانه شروع تحمل دارویی است.

ترک ترامادول

وقتی فرد به ترامادول وابسته می‌شود، قطع ناگهانی دارو می‌تواند باعث بروز علائم ترک گردد. علت این امر، تغییرات شیمیایی در مغز و ایجاد تحمل دارویی است؛ یعنی برای رسیدن به همان اثر تسکینی، بدن نیاز به دوز بالاتر پیدا می‌کند.

علائم ترک شامل موارد زیر است:

• تهوع
• استفراغ
• اسهال
• درد عضلانی
• تعریق
• اضطراب
• افسردگی
• بی‌خوابی
• گاهی علائم غیرمعمول مانند هذیان، توهم، حملات پانیک و حس غیرواقعی بودن محیط نیز دیده می‌شود. این دو نوع علائم به‌دلیل مکانیسم دوگانه دارو در مغز رخ می‌دهد: اثر بر گیرنده‌های اپیوئیدی و مهار بازجذب سروتونین و نوراپی‌نفرین.

برای کاهش شدت علائم، بهتر است دارو به‌تدریج و با کاهش دوز تحت نظر پزشک ترک شود. طول دوره ترک معمولاً یک تا ۲ هفته است، اما برخی علائم روانی ممکن است طولانی‌تر ادامه یابند.

لازم به ذکر است ترک باید در بهترین مراکز ترک اعتیاد تهران و زیر نظر پزشکان متخصص در این زمینه صورت بگیرد چرا که خطر عوارض را کم می‌کند.