در سال‌های اخیر استفاده از سونوگرافی برای تصویربرداری پزشکی به‌طور فزاینده‌ای افزایش یافته است. امنیت بالای این روش نسبت به سایر روش‌های تصویربرداری و کاربردهای خاص آن، یکی از دلایل مقبولیت سونوگرافی است. سونوگرافی شکم به‌شکل غیرتهاجمی امکان تجسم اندام‌ها و ساختارهای مختلف در این ناحیه از بدن را فراهم کرده و اطلاعات تشخیصی ارزشمندی را برای طیف وسیعی از بیماری‌ها ارائه می‌دهد.

در ادامه، تعریف سونوگرافی شکم و لگن، انواع، موارد انجام، عواض، آمادگی و برخی دیگر از مسائل مربوط به این نوع تصویربرداری را بررسی می‌کنیم.

سونوگرافی شکم و لگن چیست؟

سونوگرافی شکم و لگن به‌طور کلی یک تکنیک غیرتهاجمی تصویربرداری پزشکی است. در این روش از امواج صوتی با فرکانس بالا برای تولید تصاویری از اندام‌ها و ساختارهای داخل شکم و لگن استفاده می‌کند.

در طول این روش، یک دستگاه دستی کوچک به نام مبدل بر روی پوست حرکت داده می‌شود. این دستگاه امواج صوتی منتشر می‌کند که پس از ورود به داخل شکم و برخورد با اندام‌های داخلی، منعکس شده و سپس توسط از این سیگنال‌ها برای ایجاد تصویری بر روی صفحه کامپیوتر استفاده می‌شوند. پزشک با دیدن این تصاویر، می‌تواند ویژگی‌ها و شرایط اندام‌های داخل شکم و لگن را تشخیص دهد.

سونوگرافی شکم یک روش بی‌خطر و بدون درد است که شامل استفاده از اشعه یونیزان نمی‌شود. به‌همین دلیل این روش یک گزینه تصویربرداری ایده‌آل برای بسیاری از بیماران و افراد باردار محسوب می‌گردد.

موارد انجام سونوگرافی شکم و لگن

از سونوگرافی شکم و لگن می‌توان برای تشخیص انواع بیماری‌ها استفاده کرد. برخی از موارد رایج انجام این سونوگرافی به شرح زیر است:

موارد انجام سونوگرافی شکم

• بیماری‌های کبدی: تشخیص و ارزیابی بیماری‌هایی مانند کبد چرب، سیروز و تومورهای کبدی
• مشکلات کیسه صفرا: شناسایی سنگ کیسه صفرا، التهاب (کوله سیستیت)، یا سایر ناهنجاری‌های موثر بر کیسه صفرا
• اختلالات پانکراس: ارزیابی پانکراس از نظر التهاب (پانکراتیت)، تومورها یا کیست‌ها
• سنگ کلیه: تشخیص وجود و اندازه سنگ کلیه
• توده‌های شکمی: بررسی ماهیت و ویژگی‌های توده‌ها یا تومورها در حفره شکمی
• آنوریسم آئورت: ارزیابی آئورت شکمی از نظر ناهنجاری‌ها، مانند آنوریسم (منطقه برآمده یا ضعیف شده)

موارد انجام سونوگرافی لگن

سونوگرافی لگن صرفاً جهت بررسی رحم، پروستات و توده‌های لگنی مورد استفاده قرار می‌گیرد. برخی از مهم‌ترین انجام این روش عبارتند از:

• نظارت بر بارداری: ارزیابی رشد جنین، موقعیت و سلامت جفت در دوران بارداری
• کیست‌ها و تومورهای تخمدان: تشخیص و مشخص‌کردن کیست‌ها یا تومورها در تخمدان
• ناهنجاری‌های رحم: ارزیابی رحم برای مشکلاتی مانند فیبروم یا ناهنجاری‌ها
• مشکلات پروستات: بررسی غده پروستات از نظر بزرگ‌شدن یا تومور در مردان
• اختلالات مثانه: ارزیابی مثانه از نظر مشکلاتی مانند تومورها یا احتباس ادرار
• بیماری التهابی لگن (PID): شناسایی التهاب یا عفونت در اندام‌های لگن
• توده‌های لگنی: بررسی ماهیت توده‌ها یا تومورها در ناحیه لگن.

انواع سونوگرافی شکم و لگن

سونوگرافی شکم و لگن را می‌توان برای اندام‌های مختلفی انجام داد. در این‌جا انواع مختلف این آزمایش  را بررسی می‌کنیم.

• کبدی صفراوی: بر روی کبد، کیسه صفرا و مجاری صفراوی تمرکز می‌کند تا وضعیت کبد، سنگ کیسه صفرا یا انسداد را ارزیابی کند.
• پانکراس: لوزالمعده را از نظر تومور، کیست یا علائم التهاب بررسی می‌کند.
• کلیه: بر روی کلیه‌ها متمرکز می‌شود؛ اندازه، شکل و هرگونه نشانه سنگ کلیه یا سایر ناهنجاری‌ها را ارزیابی می‌کند.
• طحال: طحال را از نظر اندازه، شکل و ناهنجاری‌های احتمالی مانند کیست ارزیابی می‌کند.
• آئورت: آئورت شکمی را برای بررسی آنوریسم یا سایر مشکلات عروقی هدف قرار می‌دهد.
• پروستات: غده پروستات را در مردان از نظر بزرگ‌شدن، ندول‌ها یا علائم سرطان پروستات ارزیابی می‌کند.
• مثانه: مثانه را از نظر شرایطی مانند احتباس ادرار یا تومور بررسی می‌کند.
• دیواره شکم: عضلات و بافت های نرم دیواره شکم را از نظر فتق یا سایر ناهنجاری ها بررسی می‌کند.

آمادگی‌های پیش از انجام سونوگرافی شکم و لگن ناشتا

منظور از سونوگرافی شکم و لگن ناشتا، این است که در انجام آن، مخصوصا مواردی که مربوط به شکم است، بیمار باید ناشتا باشد. پیش از انجام این روش، موارد زیر را رعایت کنید:

• بین ۶ تا ۸ ساعت باید ناشتا باشید، اگر نمی‌توانید، ۴ ساعت ناشتا‌بودن لازم است.
• در برخی از انواع سونوگرافی مانند سونو رحم و مثانه، لازم است قبل از سونوگرافی مقدار زیادی آب بنوشید.
• لباس راحت و گشاد بپوشید که امکان دسترسی آسان به ناحیه مورد بررسی را فراهم کند.
• در صورت داشتن هرگونه ایمپلنت یا وسیله فلزی در بدن خود، مانند ضربان‌ساز یا تعویض مفصل فلزی، به پزشک اطلاع دهید؛ زیرا ممکن است در تصویر اولتراسوند اختلال ایجاد کند.

 نحوه انجام سونوگرافی شکم

در طول سونوگرافی شکم، روی تخت معاینه دراز می‌کشید. برای کمک به انتقال امواج صوتی، یک ژل روی پوست شما در ناحیه مورد بررسی اعمال می‌شود. تکنسین سونوگرافی از یک دستگاه دستی به نام مبدل برای ارسال امواج صوتی از طریق پوست به داخل بدن شما استفاده می‌کند.

مبدل در اطراف ناحیه مورد بررسی حرکت داده می‌شود تا از اندام‌ها و بافت‌های شما عکس بگیرد. ممکن است از شما خواسته شود در طول سونوگرافی، موقعیت خود را تغییر دهید یا نفس خود را به‌طور مختصر حبس کنید.پس از اتمام، ژل از روی پوست شما پاک شده و می‌توانید فعالیت‌های عادی خود را از سر بگیرید.

عوارض سونوگرافی شکم و لگن

عوارض سونوگرافی شکم و لگن بسیار نادر است. با این حال، مانند هر روش پزشکی، خطر جزئی عوارض، مانند تحریک پوست یا واکنش‌های آلرژیک به ژل استفاده‌شده وجود دارد.

اگر بعد از معاینه علائمی مانند درد مداوم، تب یا خون‌ریزی را تجربه کردید، باید فوراً با پزشک خود تماس بگیرید.

تفاوت سونوگرافی شکم و لگن با سونوگرافی ترانس چیست؟

سونوگرافی شکم معمولاً به‌صورت خارجی انجام می‌شوند و از یک دستگاه دستی به نام مبدل استفاده می‌کنند که روی پوست حرکت می‌کند. تصاویر تولید‌شده توسط سونوگرافی شکم و لگن دو بعدی هستند و می‌توانند اطلاعاتی در مورد اندازه، شکل و بافت اندام‌های مورد بررسی ارائه دهند.

از سوی دیگر، سونوگرافی ترانس که شامل سونوگرافی ترانس واژینال و سونوگرافی ترانس رکتال می‌شود، نوعی سونوگرافی لگن است که از یک مبدل مخصوص استفاده می‌کند که در واژن یا رکتوم قرار گرفته و تصاویر نزدیک‌تر و واضح‌تری از اندام‌های تولید مثل مانند رحم، تخمدان‌ها، پروستات، دهانه رحم و غیره دریافت کند.

این نوع سونوگرافی اغلب برای بررسی جزئیات بیشتر استفاده می‌شود و به‌ویژه در تشخیص مسائلی مانند کیست تخمدان، فیبروم رحم و سایر مشکلات زنان مفید است.

اگر نیاز به انجام سونوگرافی شکم دارید، می‌توانید با مراجه بهترین مراکز سونوگرافی تهران این تصویربرداری را انجام دهید. لازم به ذکر است برخی از این مراکز خدمات سونوگرافی شبانه روزی ارائه می‌دهند و شما می‌توانید در هر ساعت از شبانه روز به آن‌ها مراجعه کنید.