بی ‌خوابی یکی از رایج‌ترین اختلالاتی است که کمتر کسی پیدا می‌شود آن‌را تجربه نکرده باشد. اما تداوم این موضوع عملکرد روزانه افراد تاثیرگذار است و احتمال ابتلا به بیماری‌های مزمن مانند دیابت، افسردگی و بیماری‌های قلبی را افزایش می‌دهد.

بی‌خوابی یا اینسومنیا چیست؟

بی‌خوابی یا اینسومنیا حالتی است که در آن فرد نمی‌تواند خواب کافی، با کیفیت یا پیوسته داشته باشد. این مورد به شکل‌های مختلف مانند دشواری در به‌خواب‌رفتن، بیدار شدن مکرر در طول شب یا بیداری زودهنگام ظاهر می‌شود.

بی خوابی برای برخی تنها یک اختلال گذرا و آزاردهنده است، اما برای بعضی دیگر به یک بیماری مزمن تبدیل می‌شود که زندگی روزمره و سلامت جسمی و روانی آن‌ها را تحت‌ تأثیر قرار می‌دهد.

علت‌های این اختلال بسیار متنوع است؛ از استرس و اضطراب گرفته تا اختلالات جسمی، سبک زندگی ناسالم یا حتی شرایط محیطی مانند نور و سر‌و‌صدا می‌توانند به این موضوع دامن بزنند.

علائم اینسومنیا

• دشواری در به‌خواب‌رفتن هنگام شب
• بیدار شدن‌های مکرر در طول شب و ناتوانی در خوابیدن مجدد
• بیداری زودتر از زمان موردنظر بدون احساس رضایت از میزان خواب
• احساس خستگی، ضعف یا خواب‌آلودگی در طول روز
• کاهش تمرکز، مشکل در یادگیری یا فراموشی
• تحریک‌پذیری، بی‌قراری، اضطراب یا نشانه‌هایی از افسردگی
• افزایش احتمال خطا در انجام وظایف یا بروز حوادث، به‌ویژه در رانندگی یا محل کار
• نگرانی مداوم درباره خواب یا ترس از نخوابیدن

علت بروز بی‌خوابی

پژوهشگران فعال در حوزه پزشکی هنوز به‌طور دقیق نمی‌دانند که علت بروز اینسومنیا چیست؛ اما به‌طور کلی، موارد زیر را در ایجاد آن دخیل می‌دانند:

 سابقه خانوادگی (ژنتیکی)

برخی مطالعات نشان داده‌اند که ویژگی‌های مربوط به خواب می‌توانند در خانواده‌ها به‌صورت ارثی منتقل شوند.

فعالیت مغزی

مغز افراد مبتلا به بی‌ خوابی در میزان فعالیت،‌ تفاوت‌هایی با سایرین دارد که ممکن است به هوشیاری بیش‌ازحد آنها در طول شب منجر شود.

بیماری‌های جسمی

برخی بیماری‌ها مانند آنفولانزا، رفلاکس معده، آسم یا پارکینسون، خواب را مختل می‌سازند. همچنین، اختلال در ساعت زیستی بدن (خواب و بیداری نامنظم) به بی‌خوابی منجر می‌‌شود.

اختلالات روانی

مشکلاتی مانند اضطراب، افسردگی یا اختلال دوقطبی، ارتباط تنگاتنگی با بی‌خوابی دارند. همچنین در بسیاری از موارد، بی‌خوابی به‌عنوان یکی از علائم اولیه مشکلات روانی ظاهر می‌شود.

فشارهای روانی و اجتماعی

اتفاقات استرس‌زا مانند از دست دادن شغل، جدایی، مشکلات مالی یا سوگ ممکن است زمینه‌ساز اختلال خواب شوند.

تغییرات محیطی یا سبک زندگی

عواملی مانند مسافرت‌های طولانی، تغییر ساعت خواب به‌دلیل کار شیفتی، نقل مکان به محل جدید یا خوابیدن در محیط ناآشنا می‌توانند نظم خواب را به‌هم بزنند.

عادات نادرست

عاداتی مانند مصرف بیش‌ازحد کافئین، استفاده از موبایل پیش از خواب، برنامه خواب نامنظم یا چرت‌زدن‌های طولانی در روز، کیفیت خواب شبانه را کاهش می‌دهند و بی‌خوابی را تشدید می‌کنند.

خطرات بی خوابی بر زندگی فرد

افراد مبتلا به بی خوابی مزمن در معرض بسیاری از بیماری‌ها قرار دارند. برخی از مهم‌ترین این خطرات عبارتند از:

• افسردگی
• اضطراب
• بالا رفتن فشار خون
• حملات قلبی
• سکته
• آپنه خواب
• چاقی
• دیابت نوع ۲
• اختلالات روانی

پزشک چگونه اینسومنیا را تشخیص می دهد؟

در حال حاضر هیچ آزمایش پزشکی مشخصی وجود ندارد که بتواند بی‌خوابی را به‌طور مستقیم تشخیص دهد. پزشکان با کمک آزمایش‌های مختلف به شناسایی یا رد سایر اختلالاتی می‌پردازند که علائمی مشابه با بی‌خوابی دارد. برخی از رایج‌ترین روش‌هایی که ممکن است برای بررسی وضعیت خواب فرد مورد استفاده قرار گیرد شامل موارد زیر است:

• مطالعه خواب یا پلی‌سومنوگرافی (PSG): این آزمایش معمولاً در یک مرکز تخصصی خواب انجام می‌شود و پارامترهای مختلفی از جمله فعالیت مغز، تنفس، حرکات بدن و ضربان قلب در طول شب ثبت می‌شوند.
• فعال‌نگاری (Actigraphy): با استفاده از یک دستگاه کوچک مانند ساعت مچی، میزان حرکت‌های بدن در طول شبانه‌روز ثبت می‌شود.
• آزمون تأخیر چندگانه خواب (MSLT): این تست اغلب برای بررسی میزان خواب‌آلودگی در طول روز استفاده می‌شود.

در برخی موارد، پزشک ممکن است آزمایش‌های تکمیلی دیگری را باتوجه به علائم، سابقه بیماری و شرایط فردی شما تجویز کند.

چگونه می‌توانیم از ابتلا به بی خوابی پیشگیری کنیم؟

اگر علت بروز بی خوابی مزمن تشخیص داده شود، برای پیشگیری از آن می‌توانید اقداماتی انجام دهید. رعایت برخی از موارد در طول روز و قبل از خواب ممکن است به بهبود کیفیت خواب شما منجر شود. این موارد عبارتند از:

• برای پیشگیری از بی‌خوابی، سعی کنید هر روز در ساعت مشخصی بخوابید و بیدار شوید.
• مصرف کافئین و نیکوتین را کاهش دهید و از چرت‌های طولانی در طول روز خودداری کنید.
• استفاده زیاد از موبایل یا تلویزیون پیش از خواب را محدود کنید.پ
• یادتان باشد ورزش منظم مخصوصا در ساعات ابتدایی روز به بهبود کیفیت خواب کمک می‌کند؛ بنابراین، بهتر است همواره فعالیت بدنی داشته باشید.

روش‌های درمان بی خوابی

رعایت بهداشت خواب

• تهیه برنامه برای داشتن یک خواب منظم
• در طول شبانه‌روز حداقل ۸ ساعت را به خواب اختصاص دهید.
• تا زمانی که خوابتان نگرفته است به رختخواب نروید.
• در محیطی تاریک، آرام و خنک بخوابید.
• از‌ نوشیدن الکل و مصرف غذا در ساعات نزدیک به خواب خودداری کنید.
• به مصرف داروهای خواب آور عادت نکنید.
• فعالیت بدنی منظم داشته باشید.
• به وزن سالم برسید.
• از اتاق خواب تنها برای خوابیدن استفاده کنید.

دارودرمانی

در برخی موارد پزشک ممکن است داروهای آرام بخش و ضد افسردگی یا داروهای خواب‌آور تجویز کند. همچنین مصرف برخی گیاهان دارویی نیز در این زمان پیشنهاد می‌شود.  

بهداشت روان

سلامت روان تاثیر زیادی در پیشگیری از بی خوابی دارد. بنابراین، مهم است که محیطی آرام و امن ایجاد سازید و از موقعیت‌های استرس‌زا دوری کنید.

شما می‌توانید در زمینه بهداشت روان از یک مشاور کمک بگیرید تا بهترین گزینه‌ها را برای بهبود شرایط روحی و روانی‌ در‌ اختیارتان قرار دهد. 

چه افرادی بیشتر در معرض ابتلا به اینسومنیا هستند؟

• افرادی که الگوی خواب نامنظم دارند، مانند کسانی که تا دیر وقت بیدار هستند و ساعت خواب ثابتی ندارند.
• اگر ذهن ناآرام دارید؛ کنار گذاشتن دغدغه‌های ذهنی پیش از خواب، احتمال بی‌خوابی را کاهش می‌دهد.
• افرادی که با استرس‌های روزمره دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند و در پایان روز همچنان ذهن‌شان آرام نشده است.
• مبتلایان به اختلالاتی مانند سندرم پای بی‌قرار یا آپنه خواب.
• کسانی‌که سابقه خانوادگی در زمینه بی‌خوابی دارند.
• زنان به‌دلایل هورمونی و روانی،  ۲ برابر بیشتر از مردان دچار بی‌خوابی می‌شوند.
• سالمندان به‌طور طبیعی با افزایش سن، کیفیت و عمق خواب‌شان کاهش می‌یابد.

برای تشخیص و درمان بی‌خوابی به کجا مراجعه کنیم؟

برای تشخیص و درمان بی ‌خوابی باید به مراکز تخصصی در این زمینه مراجعه کنید. متخصصان حاضر در این کلینیک‌ها با تشخیص علل بروز بی‌خوابی به شما کمک می‌کنند تا مشکلات مربوط به اختلالات خواب را رفع سازید.

جهت راحتی شما لیست بهترین کلینیک های خواب تهران را در سایت پزشکی لند دسته‌بندی کرده‌ایم. با مراجعه به نزدیک‌ترین مرکز به محل زندگی خود می‌توانید از خدمات این مراکز بهره‌مند شوید.