برخی از افراد به دردهای ناگهانی در یک طرف صورت دچار می‌شوند که زندگی‌ آنها را مختل می‌سازد. نورالژی عصب سه قلو یا تری ژمینال نورالژیا یکی از دلایل این نوع از دردها به‌حساب می‌آید که به‌صورت حمله‌های ناگهانی رخ می‌دهد و با دردهای شدید همراه است.

در بعضی موارد این درد آن چنان شدت می‌یابد که زندگی روزمره فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهد. بنابراین، شناخت علائم و علت آن گامی مهم برای تشخیص زودهنگام و درمان این بیماری محسوب می‌شود.

نورالژی عصب سه قلو چیست؟

نورالژی عصب سه قلو یک نوع درد مزمن است که به درد شدید در‌ یک طرف صورت منجر می‌شود. این درد، عصب سه‌ قلو را که در بالای چشم، گونه و فک قرار دارند، درگیر می‌سازد.

نورالژی مانند ضربه‌ای ناگهانی عمل می‌کند و درد آن آنقدر شدید است که فرد مبتلا نمی‌تواند غذا بخورد و حتی چیزی بنوشد. این درد اغلب چند ثانیه به‌طول می‌انجامد، اما با پیشرفت بیماری مدت زمان آن نیز افزایش پیدا می‌کند.

انواع درد تری ژمینال

تری ژمینال نورالژیا، دارای ۲ نوع نورالژی کلاسیک و نورالژی ثانویه است. ادامه به توضیح آن‌ها می‌پردازیم:

نورالژی سه‌قلو کلاسیک (tic douloureux)

نورالژی کلاسیک سه‌قلو با حملات ناگهانی شبیه به شوک الکتریکی همراه است. این نوع درد بیشتر در افراد مسن‌تر مشاهده می‌شود و معمولاً اولین حمله در اواخر دهه ۵۰ یا ۶۰ سالگی رخ می‌دهد.

درد آن تنها چند ثانیه طول می‌کشد و اغلب در یک سمت صورت ایجاد می‌شود. این درد ممکن است توسط عواملی مانند لمس صورت، آرایش کردن، مسواک زدن یا حتی جویدن تحریک شود.

برای تشخیص این بیماری، پزشک معاینه بالینی دقیق‌ انجام می‌دهد. برای تأیید تشخیص و رد احتمال وجود تومور یا عوامل دیگر، MRI صورت می‌گیرد.

نورالژی سه‌قلو ثانویه

این نوع نورالژی به علت یک مشکل زمینه‌ای مانند مولتیپل اسکلروزیس، تومور یا ناهنجاری‌های عروقی ایجاد می‌شود.

درد آن مشابه نورالژی کلاسیک است با این تفاوت که علائم دیگری چون بی‌حسی یا سوزن‌سوزن شدن در صورت را نیز به‌همراه دارد.

پزشک معمولاً آزمایش‌های تخصصی متعددی مانند ام آر آی مغز، سی‌ تی‌ اسکن صورت و سینوس و مجموعه‌ای از آزمایش‌های خون را برای شناسایی بیماری‌های زمینه‌ای انجام می‌دهد.

علائم نورالژی عصب سه قلو

• حملات شدید و ناگهانی در بخش‌هایی از صورت که به شوک الکتریکی شباهت دارد.
• درد‌هایی که با فعالیت‌هایی مانند لمس صورت، جویدن، صحبت کردن، خندیدن یا مسواک زدن شروع می‌شود.
• حملاتی که از چند ثانیه تا چند دقیقه طول می‌کشد.
• دردهایی که با انقباض عضلات صورت همراه هستند.
• دردهایی که در نواحی مختلف صورت مانند گونه‌ها، فک، دندان‌ها، لثه‌ها یا لب‌ها احساس می‌شود. در موارد نادر، چشم‌ها و پیشانی نیز ممکن است تحت تاثیر قرار گیرند.
• دردهایی که در یک سمت صورت بروز می‌کند.
• به ندرت نیز در هنگام خواب دردهایی در صورت ایجاد می‌شوند.

علت ابتلا به دردهای عصب سه قلو

تری ژمینال نورالژیا اغلب به‌طور ناگهانی و بدون دلیل واضح بروز می‌کند. اما گاهی اوقات می‌تواند به‌دنبال ضربه به صورت یا مشکلات دندانی رخ دهد.

یکی از علل اصلی این اختلال، فشرده شدن عصب سه‌قلو توسط یک رگ خونی است که به آن فشرده‌سازی عروقی می‌گویند. در این حالت، یک سرخرگ به‌طور مداوم به عصب فشار می‌آورد. این فشار با گذشت زمان موجب می‌شود، پوشش محافظتی عصب (میلین) آسیب ببیند و از بین برود. وقتی میلین آسیب می‌بیند، عصب بسیار حساس می‌شود و حتی تحریکات جزئی به دردهای شدید منجر خواهند شد.

لازم به ذکر است که در برخی موارد نادر، بیماری‌هایی مانند مولتیپل اسکلروزیس (MS) یا تومورها در بروز نورالژی سه‌قلو موثر هستند.

همچنین، محققان در حال بررسی ارتباط بین نورالژی عصب سه قلو و عفونت هرپس زوستر (زونا) هستند که ممکن است در ایجاد این درد نقش داشته باشد.

درمان نورالژی عصب سه قلو

درمان نورالژی عصب سه قلو باید با استفاده از روش‌های جدید یا جراحی انجام شود. چراکه داروهای مسکن معمولی برای کاهش دردهای این بیماری کافی نیستند.

مهم‌ترین روش‌های درمان این بیماری شامل موارد زیر است:.

درمان‌های دارویی نورالژی سه‌قلو 

بسیاری از افراد مبتلا به نورالژی عصب سه قلو با استفاده از دارو، درد خود را کنترل می‌کنند. درمان دارویی برای این بیماری اغلب شامل داروهای مسکن و داروهای کنترل تشنج تجویز است.

بلوک‌های عصبی سه قلو

این درمان، تزریق داروهای استروئیدی یا موارد مشابه به قسمت‌های مختلف عصب را شامل می‌شود. این روش یک نوع تسکین‌دهنده موقت برای درد عصب سه قلو بشمار می‌رود. برای دستیابی به نتایج مطلوب باید تزریق‌های متعددی صورت گیرد.

جراحی برای نورالژی عصب سه قلو

اگر پزشکان با کمک دارودرمانی نتوانستند به کنترل بیماری بپردازند، باید از جراحی کمک بگیرند.

جراحی تری ژمینال نورالژیا با استفاده از چندین روش انجام می‌شود که در ادامه به توضیح آن‌ها می‌پردازیم:

ریزوتومی

این روش با بی‌هوشی عمومی انجام می‌شود و جراح با کمک یک سوزن بلند حاوی ماده شیمیایی که از ناحیه گونه وارد می‌کند رشته‌های درد عصب سه قلو را از بین می‌برد. این روش حدوداً ۳۰ دقیقه به‌طول می‌انجامد و بعد از چندین ساعت بیمار با کمترین درد از بیمارستان مرخص می‌شود. لازم به‌ ذکر است که ریزوتومی باوجود کارایی بالا درمانی موقت محسوب می‌شود که اغلب یک تا 3 سال، درد را تسکین می‌دهد.

جراحی رفع فشار میکروواسکولار

در این تکنیک، رگ‌های خونی که به عصب سه قلو فشار وارد می‌کنند با کمک یک بالشتک از آن‌ها جدا می‌شوند. این عمل از طریق برش پشت گوش و برداشتن قطعه‌ای از جمجمه برای دسترسی به عصب سه قلو و رگ‌های خونی صورت می‌گیرد.

جراحی رفع فشار میکروواسکولار ممکن است با خطراتی مانند نشت مایع مغزی نحاعی، کاهش شنوایی و بی‌حسی صورت همراه باشد.

رادیوسرجری استریوتاکتیک

در این روش یک پرتو دقیق از تشعشع به سمت عصب سه قلو هدایت می‌شود. جراحان برای تعیین محل دقیق عصب سه قلو از ام آر آی و سی تی اسکن استفاده می‌کنند. پرتودرمانی کاملاً بدون درد و بدون بی‌هوشی انجام می‌شود‌ و عوارض جانبی کمی دارد.

طب سوزنی و سایر روش‌ها

یکی‌ دیگر از روش‌هایی که برای درمان نورالژی عصب سه قلو مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ طب سوزنی است. در این تکنیک، سوزن‌های نازکی را برای تسکین درد روی نقاط خاصی از صورت قرار می‌دهند.

لازم به ذکر است، مدیتیشن و اصلاح سبک زندگی از دیگر روش‌هایی است که به برخی از مبتلایان به درد عصب سه قلو به‌عنوان درمان تکمیلی مخصوصاً بعد از جراحی توصیه می‌شود.

چه کسانی بیشتر در معرض ابتلا به درد تری ژمینال هستند؟

مطالعات نشان داده‌اند که برخی عوامل خطر ابتلا به نورالژی عصب سه قلو را افزایش می‌دهند. به‌طور مثال، زنان بیشتر از مردان به این بیماری مبتلا می‌شوند و این اختلال در افراد بالای ۵۰ سال شایع‌تر است.

همچنین، شرایط خاصی مانند فشار خون بالا به‌عنوان یک عامل خطر برای ابتلا به این بیماری عمل می‌کند.

 برای تشخیص و درمان نورالژی عصب سه قلو به کجا مراجعه کنیم؟

برای تشخیص و درمان نورالژی عصب سه قلو باید به کلینیک‌هایی که به‌صورت تخصصی در این زمینه به ارائه خدمات می‌پردازند مراجعه کنید. در این مراکز پزشکان متخصص به همراه کادر مجرب و تجهیزات پیشرفته به تشخیص و درمان انواع درد مزمن می‌پردازند.

سایت پزشکلی لند برای راحتی شما لیست بهترین کلینیک های درد تهران را تهیه کرده است. با مشاهده این لیست می‌توانید نزدیک‌ترین کلینیک را یافته برای تشخیص و درمان انواع درد مزمن به آن مراجعه کنید.