افسردگی یکی از شایع‌ترین اختلالات روانی در جهان است که میلیون‌ها نفر با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند. این بیماری نباید با غم و اندوه موقت اشتباه گرفته شود. فرد مبتلا با مجموعه‌ای از تغییرات در خلق و خو، رفتار و عملکرد روزمره مواجه می‌شود‌.

این مشکلات سلامت جسمانی و روانی فرد را به خطر می‌اندازد و روابط خانوادگی، کاری و اجتماعی او را نیز مختل می‌کند.

افسردگی چیست؟

افسردگی نوعی اختلال در خلق‌وخو است که به کاهش انرژی، احساس غم و بی‌میلی نسبت به فعالیت‌هایی منجر می‌شود که قبلاً لذت‌بخش بودند. زمانی که این احساسات به‌صورت مداوم و بدون دلیل مشخص به مدت حداقل ۲ هفته ادامه پیدا کنند احتمال ابتلا به افسردگی مطرح می‌شود. 

این اختلال انواع گوناگونی دارد که افسردگی اساسی یکی از شایع‌ترین و شدیدترین نوع‌های آن است. در این حالت، فرد انگیزه انجام کارهای ساده روزمره را از دست می‌دهد و احساس پوچی یا بی‌ارزشی می‌کند.

علائم افسردگی

اختلال افسردگی اغلب با علائمی روبرو است که در ادامه به نشانه‌های آن در زنان، مردان و کودکان می‌پردازیم:

در زنان

• استرس
• بلاتکلیفی
• آرامش نداشتن
• ناامیدی و احساس شکست
• وحشت‌زدگی
• کاهش وزن
• از دست دادن اشتها
• از دست دادن اعتمادبه‌نفس
• خودکشی
• خودآزاری

در مردان

• احساس غم
• ناامیدی و پوچی
• نخوابیدن یا خوابیدن بیش از حد
• لذت نبردن از فعالیت‌های معمول
• اختلاف با همسر و فرزندان
• گذراندن وقت زیاد در محل کار یا باشگاه
• سردرد، مشکلات گوارشی و درد
• مصرف الکل و مواد مخدر
• رفتار خشونت‌آمیز
• انجام رفتارهای پرخطر

در کودکان

• احساس غم یا ناراحتی مداوم که با گذشت زمان از بین نمی‌رود.
• بی‌حوصلگی، عصبانیت یا تحریک‌پذیری در بیشتر روزها
• از دست دادن علاقه به فعالیت‌هایی که قبلاً برایشان لذت‌بخش بوده است.
• احساس خستگی، بی‌انرژی بودن یا نداشتن انگیزه برای انجام کارها
• نخوابیدن یا برعکس، خوابیدن بیش از حد
• تمرکز کردن برایش دشوار شود و در درس یا فعالیت‌های روزمره دچار افت عملکرد شود.
• تمایلی به صحبت یا وقت‌گذرانی با خانواده و دوستان نداشته باشد.
• دچار تردید، بی‌اعتمادی به خود یا احساس بی‌ارزشی شود.
• تغییراتی در اشتها، ممکن است کمتر غذا بخورد یا برعکس، بیش از اندازه غذا مصرف کند.
• کاهش یا افزایش وزن قابل‌توجهی را تجربه کند.
• بیش از حد بی‌قرار است یا برعکس، بسیار بی‌حال و کند شده است.
• درباره احساس گناه، بی‌فایده بودن یا پوچی صحبت کند.
• در بیان احساسات خود مشکل داشته باشد و ظاهری بی‌احساس یا بی‌تفاوت پیدا کند.
• افکاری مانند آسیب زدن به خود یا تمایل به پایان دادن زندگی در ذهن داشته باشد.

دلایل ابتلا به افسردگی

پژوهشگران هنوز به‌طور کامل علت دقیق این اختلال را نمی‌دانند، اما معتقد هستند که این اختلال نتیجه ترکیبی از چند عامل است که در ادامه به معرفی آن‌ها می‌پردازیم:

تغییرات شیمیایی در مغز

به‌هم‌خوردن تعادل مواد شیمیایی مغز مانند سروتونین و دوپامین می‌تواند در بروز افسردگی تاثیرگذار باشد.

عوامل ژنتیکی

اگر یکی از اعضای نزدیک خانواده مثل پدر، مادر یا خواهر و برادر به افسردگی دچار باشد، احتمال ابتلای فرزندان نیز افزایش می‌یابد.

رویدادهای استرس‌زا در زندگی

تجربه وقایعی مانند از دست دادن عزیزان، طلاق، تنهایی، فشارهای شدید روحی یا نبود حمایت، زمینه‌ساز اختلال استرس پس از حادثه و افسردگی می‌شود.

مشکلات جسمی یا بیماری‌های مزمن

بیماری‌هایی مانند دیابت، دردهای طولانی‌مدت یا سایر اختلالات جسمی در بروز یا تشدید افسردگی نقش دارند.

مصرف دارو یا مواد اعتیادزا

برخی داروها به‌عنوان یکی از عوارض جانبی خود افسردگی ایجاد می‌کنند. همچنین، مصرف مواد مخدر یا الکل نیز به بروز یا شدت گرفتن این اختلال منجر می‌شود.

انواع افسردگی

انجمن روان‌پزشکی آمریکا، افسردگی را به انواع زیر تقسیم کرده است:

افسردگی اساسی (افسردگی بالینی)

فرد در این نوع افسردگی به مدت دو هفته، احساس غم، ناامیدی یا بی‌ارزشی دارد. معمولاً این حالت با نشانه‌هایی مانند اختلال در خواب، کاهش علاقه به فعالیت‌های روزمره، تغییر در اشتها یا کاهش انرژی همراه است.

اختلال افسردگی مداوم (PDD)

در این نوع، فرد دچار افسردگی خفیف است که حداقل دو سال ادامه پیدا می‌کند. علائم ممکن است خفیف‌تر از افسردگی اساسی باشند، اما به‌دلیل طولانی بودن، تاثیر قابل توجهی بر زندگی فرد دارند.

اختلال بی‌نظمی خلقی مخرب (DMDD)

این نوع افسردگی معمولاً در دوران کودکی بروز می‌کند و با عصبانیت‌های شدید، تحریک‌پذیری و خشم همراه است.

اختلال ملال پیش از قاعدگی (PMDD)

فرد در این حالت علاوه‌بر علائم پیش از قاعدگی (PMS)، دچار تغییرات خلقی شدیدی مانند اضطراب، عصبانیت یا احساس غم عمیق می‌شود.

افسردگی مرتبط با بیماری‌های جسمی

برخی بیماری‌های جسمانی مانند کم‌کاری تیروئید، پارکینسون، مشکلات قلبی و سرطان از جمله مواردی هستند که ممکن است به ایجاد افسردگی منجر شوند.

نحوه تشخیص افسردگی

ارائه دهندگان خدمات درمانی برای تشخیص این مشکل ابتدا گفت‌وگویی دقیق با بیمار درباره علائم، پیشینه پزشکی و وضعیت روحی وی انجام می‌دهند. پزشکان براساس شدت نشانه‌ها، نوع افسردگی تشخیص داده می‌شود‌.

همچنین برای تایید تشخیص، لازم است فرد حداقل به مدت ۲ هفته و در تمام روزها، چندین علامت از نشانه‌های اصلی افسردگی را تجربه کند. لازم به ذکر است که در برخی مواقع پزشکان برای رد بیماری‌های جسمی از آزمایش خون نیز کمک می‌گیرند.

آیا می‌توان از ابتلا به افسردگی پیشگیری کرد؟

به‌طور کامل نمی‌توانید از بروز افسردگی پیشگیری‌ کنید، اما با رعایت برخی نکات می‌توانید احتمال ابتلا به آن‌را کاهش دهید. این موارد عبارتند از:

• داشتن یک برنامه منظم برای خواب
• مدیریت استرس
• انجام فعالیت‌هایی مانند ورزش، مدیتیشن و یوگا

لازم به ذکر است اگر قبلاً این اختلال را تجربه کرده‌اید، احتمال بازگشت آن بیشتر است. بنابراین، در صورت مشاهده هرگونه علائم بهتر است هرچه سریع‌تر از برای درمان آن اقدام کنید.

راه‌های درمان افسردگی

روان‌درمانی

در این روش فرد با یک متخصص سلامت روان به گفتگو می‌پردازد تا احساسات، افکار و رفتارهای ناسالم خود را شناسایی و اصلاح کند. مدت زمان درمان باتوجه به شدت علائم متفاوت است، برخی تنها چند ماه نیاز دارند و بعضی دیگر ممکن است چند سال ادامه دهند.

دارو درمانی

داروهای ضد افسردگی به اصلاح شیمی مغز کمک می‌کنند و علائم این بیماری را کاهش می‌دهند. لازم به ذکر است که پیدا کردن داروی مناسب برای فرد مبتلا اغلب به آزمون و خطا نیاز دارد.

روش‌های مکمل

این درمان‌ها همراه با روش‌های استاندارد پزشکی استفاده می‌شوند. این روش‌ها شامل مواردی مانند طب سوزنی، ماساژ، هیپنوتیزم و بیوفیدبک هستند که به بهبود حال عمومی فرد کمک کنند.

درمان تحریک مغز

این روش‌ها مخصوص افرادی است که افسردگی شدید همراه با روان‌پریشی دارند. از جمله این درمان‌ها می‌توان به درمان با تشنج الکتریکی (ECT)، تحریک مغناطیسی ترانس‌کرانیال (TMS) و تحریک عصب واگ (VNS) اشاره کرد.

خطرات و عوارض عدم درمان به موقع افسردگی

افسردگی یک اختلال روانی مهم است که در صورت بی‌توجهی، مشکلات زیادی برای فرد و اطرافیانش ایجاد می‌کند. از جمله پیامدهای شایع افسردگی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• افزایش وزن یا چاقی (که احتمال ابتلا به بیماری‌هایی مانند دیابت و ناراحتی‌های قلبی را بالا می‌برد)
• بروز دردهای جسمی
• گرایش به مصرف الکل یا مواد مخدر
• اضطراب
• حملات پانیک

در موارد شدیدتر، فرد ممکن است به انزوا، افکار خودکشی، اقدام به خودآزاری یا حتی مرگ زودرس ناشی از مشکلات جسمانی دچار شود. به‌همین دلیل، تشخیص و درمان به‌موقع اختلال افسردگی برای پیشگیری از این عوارض حیاتی است.

برای تشخیص و درمان افسردگی به کجا مراجعه کنیم؟

برای تشخیص اختلال افسردگی باید به متخصصان در این زمینه مراجعه کنید. این افراد با تخصص بالای خود به شناسایی و درمان این اختلال کمک زیادی می‌کنند.

شما می‌توانید به لیست بهترین کلینیک‌های روانشناسی تهران که در سایت پزشکی لند قرار دارد، مراجعه کنید و به نزدیک‌ترین مرکز به محل زندگی خود مراجعه کنید.