یکی از مشکلات رایج دهان و دندان، مال اکلوژن یا همان ناهماهنگی در قرارگرفتن دندان‌های فک بالا و پایین روی یکدیگر است. این وضعیت می‌تواند از کج‌بودن یا روی‌ هم‌ افتادگی دندان‌ها گرفته تا جلو یا عقب‌بودن فک‌ها را شامل شود.

بسیاری از افراد سال‌ها بدون آگاهی از وجود این مشکل زندگی می‌کنند، درحالی‌که درمان به‌موقع آن، نه‌تنها به بهبود ظاهر کمک می‌کند، بلکه از مشکلات جدی‌تر در آینده جلوگیری خواهد کرد. در ادامه، با این اختلال بیشتر آشنا می‌شویم و روش‌های درمانی مؤثر برای آن را بررسی می‌کنیم.

مال اکلوژن چیست؟

مال ‌اکلوژن به وضعیتی گفته می‌شود که در آن دندان‌های فک بالا و پایین هنگام بسته‌شدن دهان به‌درستی روی هم قرار نمی‌گیرند. این مشکل می‌تواند ناشی از کجی دندان‌ها و یا ناهماهنگی در موقعیت فک‌ها باشد.

این اختلال بیشتر موارد ماهیت ارثی دارد، اما عواملی مانند ضربه، از دست دادن دندان یا عادات دهانی نادرست نیز می‌توانند در بروز آن نقش داشته باشند.

مال‌اکلوژن اگر درمان نشود، علاوه‌بر تأثیر منفی بر زیبایی لبخند، می‌تواند مشکلاتی مثل پوسیدگی دندان، بیماری‌های لثه، دشواری در جویدن و حتی اختلال در تکلم ایجاد کند.

انواع مال اکلوژن

انواع اصلی مال‌اکلوژن ۳ نوع است:

• کلاسI: بایت معمولی است، اما دندان‌ها ممکن است شلوغ یا فاصله‌دار باشند.
• کلاسII یا اوربایت: دندان‌های بالا جلوتر از دندان‌های پایین قرار دارند. این حالت ممکن است به‌دلیل جلوآمدگی دندان‌های جلویی یا روی هم افتادن دندان‌های مرکزی ایجاد شود.
• کلاس III یا آندربایت (پروگناتیسم): دندان‌های پایین جلوتر از دندان‌های بالا قرار می‌گیرند، اغلب به‌علت بزرگ‌بودن فک پایین یا کوتاه‌بودن فک بالا این مشکل رخ می‌دهد.

علاوه‌بر این، اصطلاحات رایج دیگری نیز برای تقسیم‌بندی مال اکلوژن به کار می‌رود:

• کراس‌بایت: دندان‌های بالا داخل دندان‌های پایین قرار می‌گیرند.
• اپن‌بایت :دندان‌های جلویی بالا و پایین، هنگام بستن دهان به هم نمی‌رسند.
• اورجت: دندان‌های جلویی بالا بیش‌ازحد جلو آمده‌اند (دندان خرگوشی).

دلایل بروز مال اکلوژن

دلایل بروز مال‌اکلوژن متنوع است و اغلب نتیجه ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی است. مهم‌ترین علت‌ها عبارتند از:

• عدم تناسب اندازه فک و دندان‌ها :وقتی فک کوچک‌تر از دندان‌ها باشد یا برعکس، دندان‌ها به‌درستی روی هم قرار نمی‌گیرند.
• عادات نادرست: مکیدن انگشت شست یا فشاردادن زبان به دندان‌های جلویی می‌تواند باعث جلوآمدگی یا کج‌شدن دندان‌ها شود.
• از دست دادن دندان‌ها: افتادن زودهنگام دندان‌های شیری یا دائمی باعث جابه‌جایی دندان‌های مجاور و ایجاد ناهماهنگی می‌شود.
• ضربه یا آسیب به صورت و فک: ضربه می‌تواند منجر به شکستگی فک یا جابه‌جایی دندان‌ها شود.
• اختلالات مادرزادی یا ژنتیکی: در شکاف کام، سندرم داون یا دیسپلازی اکتودرمی ممکن است تعداد دندان‌ها کم یا فک‌ها دچار نقص باشند.

علائم مال اکلوژن

علائم مال ‌اکلوژن معمولاً شامل تغییرات در ظاهر و عملکرد دهان و دندان‌ها هستند و گاهی می‌توان آن را از همان اولین مراجعه به دندان‌پزشک (حدود یک‌سالگی) شناسایی کرد. مهم‌ترین نشانه‌ها عبارتند از:

• ناهنجاری در ردیف دندان‌ها: دندان‌ها کج، روی هم افتاده یا فاصله‌دار هستند.
• تغییر در ظاهر صورت: ناهماهنگی فک‌ها می‌تواند باعث تغییر شکل صورت شود.
• مشکل یا درد هنگام جویدن و گازگرفتن غذا.
• اختلالات گفتاری (کمتر شایع): مانند لکنت یا مشکل در تلفظ بعضی حروف.
• تنفس دهانی: نفس‌کشیدن از دهان، بدون بسته نگه داشتن لب‌ها.
• ناتوانی در گازگرفتن صحیح غذا: مانند اپن‌بایت که دندان‌های جلویی بالا و پایین به هم نمی‌رسند.

آیا مال اکلوژن خطرناک است؟

مال‌اکلوژن به‌خودی‌خود یک تهدید جدی فوری نیست، اما اگر درمان نشود، می‌تواند مشکلات قابل توجهی ایجاد کند. این مشکلات شامل پوسیدگی دندان، بیماری لثه، ساییدگی غیرطبیعی دندان‌ها، درد فک و مفصل گیجگاهی‌ فکی (TMJ) و حتی دشواری در جویدن و تکلم است.

علاوه‌بر این، ظاهر نامرتب دندان‌ها ممکن است باعث کاهش اعتمادبه‌نفس و مشکلات روانی شود، بنابراین درمان به‌موقع اهمیت زیادی دارد.

تشخیص مال اکلوژن

تشخیص مال‌اکلوژن معمولاً توسط دندان‌پزشک عمومی، دندان‌پزشک کودکان یا ارتودنتیست انجام می‌شود. روش‌های معمول شامل معاینه ساده دهان و دندان و بررسی نحوه قرارگیری دندان‌ها هنگام بستن دهان است.

در موارد پیچیده‌تر، تصویربرداری رادیوگرافی مانند پانورامیک، سی‌بی‌سی‌تی دندان (CBCT) و سفالومتریک برای بررسی موقعیت دندان‌ها، فک‌ها و مفصل گیجگاهی فکی به کار می‌رود.

همچنین دندان‌پزشک ممکن است از قالب‌گیری، عکس‌برداری از دندان‌ها و مدل‌سازی سه‌بعدی استفاده کند تا تشخیص دقیق‌تری ارائه دهد و برنامه درمانی مناسب را تعیین کند.

آیا می‌توان از بروز مال‌اکلوژن پیشگیری کرد؟

بله، تا حدی می‌توان از بروز مال ‌اکلوژن به ویژه در کودکان پیشگیری کرد. این موارد عبارتند از:

• مراقبت به‌موقع از دندان‌ها: جلوگیری از پوسیدگی و از دست رفتن زودهنگام دندان‌های شیری
• کنترل عادات دهانی نادرست: مانند مکیدن انگشت شست، فشاردادن زبان به دندان‌ها یا جویدن ناخن
• مراجعه منظم به دندان‌پزشک: بررسی رشد دندان‌ها و فک از سنین پایین
• پیگیری رشد دندان‌های دائمی: در صورت کمبود فضا یا مشکلات، ارتودنتیست می‌تواند با روش‌های پیشگیرانه اقدام کند
• درمان به‌موقع مشکلات مادرزادی: مثل شکاف کام یا اختلالات ژنتیکی که می‌توانند ناهماهنگی دندان‌ها را تشدید کنند

با این اقدامات، بسیاری از مال‌ اکلوژن‌‌ها قابل کاهش یا درمان ساده‌تر در آینده هستند.

روش‌های درمانی مال الکوژن

روش‌های درمانی مال‌ اکلوژن به ‌شدت و نوع ناهماهنگی بستگی دارد و معمولاً شامل گزینه‌های زیر است:

ارتودنسی ثابت (بریس‌های فلزی یا سرامیکی)

براکت‌ها روی هر دندان نصب شده و با سیمی به هم متصل می‌شوند. ارتودنتیست سیم‌ها را به‌صورت دوره‌ای تنظیم می‌کند تا دندان‌ها به‌آرامی در موقعیت صحیح قرار بگیرند. در بعضی موارد، برای ایجاد فضای کافی، کشیدن یک یا چند دندان دائمی لازم است.

ارتودنسی متحرک و ابزارهای جانبی

شامل ریتینرها، هدگیرها و گسترش‌دهنده‌های کام است که معمولاً برای حفظ یا اصلاح موقعیت دندان‌ها استفاده می‌شوند.

الاینرهای شفاف در واقع نوعی پلاستیک‌های شفاف و قابل جابه‌جایی که دندان‌ها را به‌تدریج حرکت می‌دهند و تأثیر کمی روی ظاهر دارند. در موارد شدید که ارتودنسی دندان به تنهایی کافی نیست، جراحی برای اصلاح ناهماهنگی فک‌ها انجام می‌شود.

پس از اتمام درمان، استفاده از ریتینر ثابت یا متحرک ضروری است تا دندان‌ها در موقعیت جدید باقی بمانند و از بازگشت به حالت قبلی جلوگیری شود.

مدت‌زمان درمان مال اکلوژن چقدر است؟

مدت زمان درمان مال‌ اکلوژن به ‌شدت مشکل، سن بیمار و نوع روش درمانی بستگی دارد، اما معمولاً بین ۶ ماه تا ۳ سال طول می‌کشد. در ادامه مدت زمان هر روش را نام برده‌ایم:

• ارتودنسی سبک یا اصلاح جزئی دندان‌ها :حدود ۶ ماه تا ۱ سال
• ارتودنسی کامل با بریس‌های ثابت: معمولاً ۱۸ تا ۲۴ ماه
• الاینرهای شفاف: بین ۱۲ تا ۲۴ ماه بسته به‌شدت ناهماهنگی
• در موارد شدید نیازمند جراحی فک: مدت درمان شامل زمان قبل و بعد از جراحی می‌تواند ۲ تا ۳ سال طول بکشد

همچنین، پس از پایان درمان فعال، استفاده از ریتینر ثابت یا متحرک برای حفظ موقعیت دندان‌ها، معمولاً ۲ تا ۳ سال یا حتی طولانی‌تر توصیه می‌شود.

برای تشخیص و درمان مال اکلوژن به کجا مراجعه کنیم؟

برای تشخیص و درمان مال‌اکلوژن، مراجعه به متخصص ارتودنسی ضروری است. در تهران، کلینیک‌ها و متخصصان متعددی در این زمینه فعالیت می‌کنند. به همین دلیل برای راحتی شما لیست بهترین کلینیک‌های دندانپزشکی تهران را در سایت پزشکی لند دسته‌بندی کرده‌ایم.

در این مراکز پزشکان متخصص با به روزترین دستگاه‌ها و تجهیزات به شناسایی و درمان ناهنجاری‌های دهان و دندان می‌پردازند.